Títlingur umborð á skipi í Norðsjónum (© Hans Hillewaert /
Fyrst fari eg takka tykkum, sum hava sent tilfar inn til Varðan! Bæði tykkum, sum hava sent inn av tykkara eintingum, og tykkum, sum hava sent inn eftir áheitan. Spennandi og fjølbroytt tilfar!
Og síðan fari eg at minna á, at freistin at lata tilfar inn til næsta Varðan er 8. januar í 2016. Allir tekstir hava áhugað, og allir tekstir verða lisnir. Men eg viðgeri tekstirnar, meti um teir og sendi tykkum teir aftur við viðmerkingum og fráboðan um, hvørt teksturin er tikin við ella krevur framhaldandi arbeiði.
Tá eg nú eri farin í holt við Varðan, hevur tað verið stuttligt at hyggja í gamlar Varðar og lesa tekstir frá ymisku tíðarskeiðunum. Varðin er veruliga ein varði í føroyskari mentanarsøgu, og tað er undrunarvert, hvussu høgt støðið mangan hevur verið.
Eftir ætlan verða allir teir gomlu Varðarnir talgildir og tøkir á netinum við góðari leitiskipan einaferð í 2016. Hetta gleða vit okkum sjálvandi til, men við tað at jólahýrurin hevur rakt Varðaritstjórnina, fari eg longu nú at geva tykkum eitt brot úr einari stuttsøgu, sum stóð í fyrsta bindi av Varðanum.
Tað er ikki ein jólasøga, men ein vetrarsøga. Ein vetrarsøga, sum gongur fyri seg um summarmála.
Hans Andrias Djurhuus hevur skrivað søguna “Hirðmenn norðanvindsins”, sum stendur á síðu 41-44 í 1. bindi, 2. hefti av Varðanum. Brotið er mitt í stuttsøguni, og eg vil mæla tykkum til at leita Varðan fram og unna tykkum alla søguna. Hon ber brá av onkrum modernaðum, bæði í máli og tema, men fær eina óvæntaða snaring, ella eina snaring, sum eg í øllum førum ikki hevði væntað, og sum órógvaði mína vanahugsan. Og tað gera góðar stuttsøgur ofta. Órógva teg sum lesara.
Og so til brotið, sum stendur á s. 42 í fyrsta bindi av Varðanum:
“…. Niðri í fjøruni sat ein títlingur. Hann skotraði sær, og sletti við velinum, tí náttin hevði verið ógvuliga køld. “Eitt hunda land,” læt í honum, “her er ikki verandi. Eg sigi far væl og rými, um hann heldur fram í slíkum skili sum í nátt.”
Konan hans stakk nevið fram undan einum kletti. “Nei, hjartað, tú rýmir ikki. Eg kenni teg betur enn tú kennir teg sjálvan, og vit bæði hava kølt mangt ælið saman og munu so framleiðis gera. Nei, hjartað, tú rýmir ikki.”
Konan kom heilt fram undan klettinum og setti seg hjá manninum, sum ikki svaraði henni, tí sum allir menn, ið eru komnir nakað upp í árini, var hann morgunlúnutur.
Henni var hyggjandi niðan í bøin.
“Higar eru gestir komnir í nátt,” segði hon. “Sært tú gamli, har situr hópurin uppi í brekkuni.”
Hann hugdi niðan í brekkuna. “Meiri kuldi enn,” segði hann. “Hetta slagið boðar einki gott. – Á fari teir niður og norður.”
“Sig ikki tað, hjartað,” helt konan fyri. “Koma teir at vitja, mugu vit vera blíð.”
“Blíð við hetta slagið – blið við snjófuglin, nei søta mín; tí verður ongum av. Kemur hann inn í holu okkara, skal hann tvíbuktaður út aftur. Ja, so sanniliga skal hann tað.” Og títlingurin sletti við velinum og risti við nevinum; nú var hann illur.
Konan tagdi eitt bil; tí sum allar klókar konur visti hon, at tá ilt var komið í mannfólkið, mátti gevast tí stundir at sissast eitt lítið.
Hon hugdi niðan í brekkuna, har snjófuglarnir sótu, og tess meir hon hugdi, tess forvitnari gjørdist hon. Hon sá, at teir vóru hvítir og bláir, og hon helt teir vera vakrar, nógv vakrari enn títlingar og krákur, og so vóru teir eisini komnir úr fremmandum londum. Óivað vistu teir eini hvørji tíðindi. … Og tey, hon og maðurin livdu so einslig her, frættu hvørki eitt ella annað.
“Snjófuglurin, hvaðan kemur hann?” sprudi hon mannin, sum sat og bíndi beint niður í helluna.
“Úr kuldanum,” svaraði hann, “og hann eltir kuldan,” legði hann afturat. “Og nú, hann er komin higar, noyðast vit at rýma; tí hann etur alt, ið etast kann. Tað verður einki eftir – ikki upp í nevið.” Hann tagdi og hugdi út á víkina. “Dýra doyð,” læt í honum, “har kemur longu annar flokkurin.”
Konan hugdi eisini út á víkina. Har kom ein fuglaflokkur fljúgvandi inn eftir. Hann helt leið niðan í brekkuna og settist hjá hinum fyrra. Teir sótu kvirrir eina løtu, so lættu teir sær á og hildu leið oman í fjøruna.
“Sært tú, hetta slagið smæist ikki,” læt í títlinginum, “illa vant og framligt, sum øll rekavætti. Slepp tær í holuna, her er ikki sitandi.”
Konan var annars, sum konur eiga at vera, hon aktaði mannin, men hesa ferð varð hon sitandi. “Aldrin skal tað sigast um meg, at eg ræðist fremminda fólk,” segði hon, “og heldur ikki at eg eri burturblíð – tú kanst fara, hvar tær lystir – men eg siti her.” Og hon segði hetta so illskliga, at maðurin ógvaðist.
“Sum tú vilt, hjartað,” segði hann heldur lotur, “men eg fari í holuna.”
Og so fór hann
Snjófuglarnir komu fljúgvandi, summir ovarlaga, aðrir niðarlaga, tað suðaði í veingjum teirra, og tað kendist sum vindurin sang um bringur teirra, nevini skygdu í sólini. Fyrst hildu teir leið út á víkina, so bráðvendu teir, hildu leið inn aftur og settu seg í fjøruni. “Huj, her eru vit, komnir úr kulda og komnir við kulda. Huj.”
Títlingskonan sat á klettinum og leit at teimum; henni tókti tað vera eins og at stórheimurin beinleiðis seig inn yvir hana, so tað gjørdist trongt fyri andanum. Hon leit at eygum teirra, ið vóru bjørt og livandi – og kendi við sær sjálvum, at eisini hon var borin til so at fljúgva – fara úr staði í stað og kenna vindin suða undir veingjunum …”
Gleðilig jól!
Og tekstin sendir tú til dorit@grein.fo